سسندرم روده تحریک پذیر چیست ؟ ? What is Irritable Bowel Syndrome
به طور خلاصه به آن IBS گفته مي شود.
نامهاي ديگر اين سندرم عبارتند از كوليت عصبي، كوليت فانكشنال، كوليت موكوسي و آي بي اس Ibs مي باشد.
سندرم روده تحریکپذیر یکی از شایعترین بیماریهای گوارشی است. این بیماری خطرناک نبوده و زندگی فرد را تهدید نمیکند، اما ناراحتیها و مشکلاتی برای او ایجاد خواهد کرد که آزاردهنده است. این بیماری همراه با درد و ناراحتی شکمی بوده و با تغییرات اجابت مزاج به صورت اسهال یا یبوست و گاهی هر دو حالت همراه است. البته در شرایطی نیز بیماری با حالت نفخ نمایان میشود. حدود 15 درصد افراد در ایران دچار این مشکل هستند، این بیماری میان خانمها شایعتر بوده و اغلب در سنین کمتر از 45 سال بروز میکند. علت بیماری هنوز به طور قطعی مشخص نشده است، ولی تصور میشود که در این بیماری توازن اعصابی که احساس روده را به مغز منتقل میکنند، به هم میخورد.
علت سندرم روده تحريك پذير چيست؟
در اين سندرم ماهيچه هاي صاف روده ها گاهي بطور غير طبيعي انقباضهاي طولاني و شديدتر از معمول پيدا مي كنند. گاهي اين انقباضات نابهنگام مي باشند. علت اختلال انقباض ماهيچه ها مشخص نيست. با استرس روحي اين اختلال شديدتر مي شود. هيچگونه ژن در اين رابطه كشف نشده است. بيش از ده درصد مردم جامعه گرفتار اين سندرم مي باشند و زنان ۳ تا ۵ برابر مردان دچار اين سندرم مي شوند. بيماران معمولا جوان يا ميانسال هستند و علائم آنها معمولا سالها ادامه مي يابد بدون اينكه عارضه خطرناكي متوجه بيمار شود. حدود ۸۰ درصد بيماران مبتلا به سندرم روده تحريك پذير، اختلالات خفيف روحي دارند و هنگام استرس هاي روحي علائم روده اي شديد مي شود.
علائم روده تحريك پذير چيست؟
تغييرات اجابت مزاج بصورت اسهال غير خوني و يا يبوست متناوب است.
دلدرد كه با استرس بيشتر مي شود. اين دلدرد معمولا آنقدر شديد نيست كه مانع انجام كارهاي روزمره بيمار شود. محل آن در همه شكم بخصوص در اطراف ناف است. وقتي دلدرد شديدتر است معمولا اختلال اجابت مزاج بصورت تكرر دفعات دفع و باريك بودن مدفوع و شل شدن آن و دفع موكوس (مواد خلط مانند) نيز وجود دارد. با اجابت مزاج دلدرد موقتا قدري كمتر مي شود و گاهي بيمار بعد از غذا خوردن مجبور به رفتن براي دفع مدفوع مي شود.
قاروقور كردن شكم
احساس نفخ و پري در شكم و دفع گاز بيشتر از حد معمول.
دلهوره و دلشوره و اضطراب و احساس بي اشتهايي بدون اينكه بيمار كاهش وزن پيدا كند.
عدم وجود كمبود آب بدن خوني نبودن اسهال
خوب بودن حال عمومي بيمار با اينكه سالها از ناراحتي گوارشي شكايت مي كند.
گروهی از بیماران پس از دفع مدفوع احساس میکنند رودهشان کامل تخلیه نمیشود. عدهای نیز احساس نفخ دائمی داشته و از برآمدگی شکم شکایت دارند. سر و صدای زیاد شکم و اسهال یا یبوست نیز از دیگر علائم این بیماری است . در کنار تمام این نشانهها، تقریباً همه مبتلایان، درد و ناراحتی شکمی را نیز خواهند داشت. البته آنگونه که بیماران میگویند، درد شکمی پس از دفع مدفوع آرام میشود.
ذکر این نکته لازم است که دستگاه گوارش انسان ارتباط تنگاتنگی با حالات عصبی و روانی فرد داشته و اصطلاح کولیت عصبی به این علت برای این سندرم مطرح شده است . لذا بیماران ممکنست سایر مشکلات بدنی ( سوماتیک ) ویا روانی ( پسیکولوژیک ) از قبیل سوء هضم ( دیس پپسی ) سوزش سردل – درد قفسه سینه – خستگی زودرس- اختلالات ادراری – علائم خاص بیماری های زنان – اضطراب و یا افسردگی و نوروزیس Neurosis را همزمان بیان نمایند .
باتوجه به نکات فوق برای تشخیص سندرم روده تحریک پذیر بایستی درد و یا ناراحتی مزمن در قسمت پائینی شکم همراه با حداقل دو مورد از موارد زیر وجود داشته باشد .
1- درد پس از دفع مدفوع کاهش یابد .
2- شروع درد همراه با تغیرات در دفعات اجابت مزاج باشد .
3- شروع درد همراه به تغیرات در فرم ظاهری موفوع باشد.
4- اتساع غیر طیعی شکم وجود داشته باشد .
سایر علائمی که بنفع تشخیص سندرم روده تحریک پذیر ذکر میشود شامل : تکرر غیر طبیعی دفع مدفوع بصورت بیش از سه مرتبه اجابت مزاج درروز ویا کمتر از سه مرتبه در هفته – غیر طبیعی شدن فرم مدفوع بصورت مدفوع سفت و سنده ای ویا مدفوع شل و آبکی – دفع مخاط و بلغم – زورپیچ شدن – احساس اتساع شکم واحساس وجود آب مواج در روده ها میباشد.
سندرم روده تحریک پذیر در سه فرم بالینی یبوست غالب – اسهال غالب و یا دوره های متناوب یبوست و اسهال در بیماران مبتلا نمایان میشود .
در حدود 90 درصد بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر بیش از دو مورد از علائم فوق را تجربه کرده اند در حالیکه در حداکثر 30 درصد بیماران مبتلا به مشکلات جدی و ارگانیک کولون علائم فوق مشاهده میشود لذا در افراد بالای 60 سال قبل از مطرح نمودن کولیت عصبی بایستی بدقت سایر بیماری های جدی تر کولون از قبیل سرطان و یا کولیت زخمی و یا دیورتیکولوز مد نظرپزشک باشد . هرچند بیش از 20 درصد مراجعان به پزشکان با مشکلات گوارشی در این دسته از بیماری قرار میگیرند اما تعداد زیادی از بیماران مبتلا بدلیل خفیف بودن علائم و نشانه ها هیچگاه جهت درمان به پزشک مراجعه نمی کنند.
انجام اقدامات تشخیصی از قبیل آزمایش خون و مدفوع و ادرار – رادیوگرافی – سیتی اسکن – و سیگموئیدسکوپی و کولونوسکوپی فقط برای رد کردن سایر علل جدی تر گوارشی لازم است و در سندرم روده تحریک پذیر همگی آنها در حد نرمال و طبیعی است .
از نظر علت شناسی سه مکانیسم بعنوان عامل ایجاد کولیت عصبی مطرح گردیده است که عبارتست از : حرکات دودی غیر طبیعی در فرد مبتلا – حالات غیر طبیعی روانی اجتماعی در فرد مبتلا – بالا رفتن فشار داخل احشا شکمی در فرد مبتلا .
عوارض سندرم روده تحريك پذير چيست؟
سندرم روده تحريك پذير با اينكه سالهاي سال بيمار را اذيت مي كند ولي عارضه خطرناكي ندارد. اين سندرم شخص را مستعد سرطان روده نمي كند و هيچگاه به كوايت اولسراتيو تبديل نمي شود. تنگي روده هم هرگز ايجاد نمي شود. گاهي بعلت يبوست شديد و طولاني بيمار دچار بواسير يا شقاق مي شود. شايان ذكر است كه بيماران مبتلا به سندرم تحريك پذير مصونيت خاصي نسبت به بيماريهاي ديگر گوارشي ندارد و از اين نظر مانندافراد سالم جامعه اند.
پزشک چگونه سندرم روده تحریک پذیر را تشخیص می دهد؟
این بیماری در واقع اختلال کارکردی رودههاست. به همین دلیل نیز مورد خاصی در معاینات و بررسیها یافت نشده و پزشک تنها میتواند با رد سایر بیماریها آن را تشخیص دهد.
بيشترين قسمت تشخيص با شرح حال و معاينه بيمار صورت ميگيرد. آزمايشهاي مختلف خون و مدفوع در اين سندرم نرمال هستند. آزمايش خاصي وجود ندارد كه وجود اين سندرم را ثابت كند.
بيشتر افراد نياز به اندوسكوپي ندارند ولي در افراد بالاتر از ۴۰ سال بايد سرطان روده بزرگ رد شود لذا انجام كولونوسكوپي يا عكس روده بزرگ ضروري است. در افراد كمتر از ۴۰ سال، كولونوسكوپي و عكس برداري از روده ها جهت تاييد يا رد بيماريهاي ديگر مثلا كوليت اولسراتيو يا كرون انجام مي گيرد. چون بيماري كمبود لاكتاز هم علائمي مانند علائم اين بيماري ايجاد مي كند لذا به همه بيماران توصيه مي شود ۳ هفته از مصرف شير و غذاهاي محتوي لاكتوز خودداري كنند و سپس اين مواد غذايي را بخورند تا چنانچه كمبود لاكتاز وجود داشته باشد تشخيص داده شود.
ایا هر درد شکمی را میتوان کولیت عصبی دانست؟
این بیماری معمولاً بهندرت در سنین بالای 50 سال بروز میکند و به همین دلیل در آن سنین کمتر به این بیماری شک میکنند. همچنین زمانی که وزن فرد به دلیل بیماری کاهش پیدا کند یا درد شکم او را از خواب شبانه بیدار کند، احتمال وجود این بیماری تقریباً از بین میرود و باید به سایر بیماریها فکر کرد. علاوه بر این موارد کم خونی بیمار، دفع خون همراه مدفوع، تب و وجود سابقه خانوادگی سرطانهای روده بزرگ یا بیماریهای التهابی روده نیز از دیگر مواردی هستند که وجود این بیماری را برای پزشک رد میکنند.
آيا سندرم روده تحريك پذير قابل معالجه است؟
اين سندرم قابل معالجه است ولي تصور اينكه اين سندرم با يك دوره درمان كاملا بهبود يابد و براي هميشه عود نكند، درست نيست اين سندرم سالها مي ماند و با استرسها علائم عود خواهند كرد چنانچه بيمار همكاري لازم را با پزشك معالج داشته باشد. مي تواند يك زندگي معمولي لذت بخش و موثر، مانند افراد ديگر جامعه، داشته باشد. و در حقيقت هدف درمان هر بيماري ديگر نيز همين است.
این بیماری مزمن بوده و با یک بار مراجعه و مصرف دارو، درمان نشده و مدتها همراه بیمار خواهد بود. اما پزشک باید به بیمار اطمینان دهد که کولیت عصبی خطرناک نبوده و تنها میتواند وی را ناراحت سازد. باید روش زندگی خود را از نظر عادات غذایی و کاهش محرکهای استرس تغییر دهد.
بيمار بايد به گفته هاي غير كارشناسانه افراد غير مسئول و خرافات توجه نكند و رژيم غذاي غير علمي نگيرد و خودسرانه دارو مصرف نكند. مهمترین خصیصه روده تحریک پذیر این است که در مبتلایان به این سندرم هیچگونه نقص و یا اختلال تشریحی در ساختمان روده ها وجود نداشته و از نظر ظاهری روده بزرگ نرمال است . در حقیقت روده بزرگ فقط از نظر کارکردی و حرکات دودی غیر طبیعی ( میوالکتریکال ) اختلال دارد.
درمان اين بيماري چند قسمت اصلي دارد.
الف) مسایل روحي:
شخص مبتلا به سندرم روده تحريك پذير بايستي كمتر در معرض عوامل استرس زا قرار گيرد مثلا شغل پر از استرس نداشته باشد، خود بيمار نسبت به عوامل استرس واكنش ملايمي نشان دهند. بايستي تاكيد كرد علت اصلي اين سندرم روحي نيست بلكه مسايل روحي علائم را تشديد مي كنند.
افرادی که به این بیماری مبتلا میشوند، انسانهایی حساس هستند. ولی نمیتوان گفت همه کسانی که حساس هستند به این بیماری مبتلا خواهند شد. این افراد معمولاً درگیر بیماریهای دیگری مانند سردردهای میگرنی، سوزش سردل، سندرم خستگی مزمن، مشکلات اضطرابی، وسواس و اختلالات خواب نیز بوده و از این شرایط رنج میبرند.
ب) رژيم غذايي:
همه بيماران بخصوص آنهائيكه يبوست علامت اصلي آنهاست رژيم غذايي سرشار از الياف (فيبر) استفاده كنند. اين بدان معني است كه سالاد و ميوه مصرف كنند. نان سبوس دار مانند نان سنگك يا نان خانگي يا نان جو بهتر است نان تهيه شده از آرد بدون سبوس است گرچه عده اي از بيماران با شروع مصرف اين رژيم غذايي دچار تشديد علائم مي شوند ولي اين افراد هم بدانند كه با ادامه اين رژيم پس از چند هفته علائم فروكش كرده و بهتر خواهد شد و هرگز بعلت بدتر شدن موقتي علائم اين رژيم را كنار نگذارند. غذاهاي چرب مانند كره، غذاهاي سرخ شده، زرده تخم مرغ و غيره مصرف نشود افراد مبتلا به سندرم روده تحريك پذير بهتر است همانند افراد ديگر جامعه غذاهاي معمولي مصرف نمايند و براي آنها غذاي ويژه اي در منزل تهيه نشود تا ديگران به عنوان عليل و مريض به آنها نگاه نكنند.توصیه میشود این بیماران مصرف مواد غذایی حاوی کافئین مانند قهوه، حاوی نیترات و نیتریت مانند ترشیها و ماهیهای دودی، حبوبات مانند عدس، نخود و لوبیا، بادام زمینی، انبه و آناناس و همچنین ادویههای تند را تا حد امکان کاهش دهند.
این بیماران باید توجه داشته باشند پرخوری نکرده و از غذاهای چرب پرهیز کنند. همچنین نباید در شرایط استرسزا و با سرعت غذا بخورند. پس بهتر است مدت زمان کافی برای غذا خوردن اختصاص داده و با آرامش غذای خود را به پایان برسانند. همچنین وعدههای غذایی باید مرتب و به موقع مصرف شوند. مصرف آب به صورت مداوم و کاهش مصرف چای و قهوه نیز موثر است.
برخی از این بیماران با نوشیدن شیر دچار علائم بیماری میشوند، آنزیم لاکتاز که در جذب و هضم شیر موثر است، در برخی از مبتلایان وجود نداشته و در نتیجه پس از نوشیدن شیر با مشکلاتی روبهرو میشوند. به همین دلیل به این افراد توصیه میشود کمتر از شیر استفاده کنند.
چنانچه بیماری به صورت اسهال بروز کند، باید از مصرف غذاهای ملین، میوه هایی نظیر گلابی، آلو و روغن زیتون نیز خودداری شود. همچنین اگر فرد دچار نفخ است باید از مواد غذایی حاوی فیبر مانند نانهای فیبردار و همچنین غلات و سیبزمینی کمتر استفاده کند.
فرد باید بتواند بر استرسها و نگرانیهایش غلبه کند. البته چنانچه موفق به این کار نشد، با کمک روانپزشک میتوان شرایط را بهبود بخشید.
پزشک میتواند برای بهبود شرایط بیمار داروهای خاصی را نیز تجویز کند، اما در کل چون این بیماری مزمن است، اگر بیمار مصرف دارو را شروع کند، مصرف آن مدتها و حتی تا آخر عمر ادامه خواهد یافت، بنابراین بهتر است تا حد امکان به کمک روشهای غیردارویی، پرهیز غذایی و ایجاد شرایط مناسب روحی، بیماری کنترل شود.
ج) داروها:
پزشك معالج بر اساس علائم بيمار داروهاي مختلفي ممكن است تجويز كند. اسفرزه بصورت پودر يا دانه در همه بيماران بخصوص آنهاييكه اسهال و يبوست متناوب دارند مفيد است گاهي سبوس گندم تجويز مي شود. داروهايي مانند كليدينيوم – سي و يا بلا دونا پ ب و يا داروهائي مشابه آنها موقتا براي كنترل دلدرد تجويز مي شود. گاهي داروهاي ضد افسردگي به مقدار كم تجويز مي شود. شايان ذكر است داروهاي ضد افسردگي اعتياد آور نيستند. همه داروهاي ذكر شده فقط با تجويز پزشك قابل مصرف هستند و مصرف خودسرانه آنها مي تواند خطراتي در بر داشته باشد. در سندرم روده تحريك پذير اسهال هيچگاه خوني نيست. ولي گاهي بعلت يبوست بيمار دچار بواسير و يا شقاق مي شود و در اين دو حالت ممكن است خون قرمز روشن همراه با مدفوع شود. در چنين حالتي درمان اختصاصي بواسير يا شقاق انجام مي گيرد.
بيمار مبتلا به سندرم روده تحريك پذير بايستي سعي كند روحيه اي شاداب داشته باشد و از اينكه علائم روده اي او مدتهاي طولاني تداوم داشته اند دچار ياس نشود زيرا نا اميدي و اضطراب موجب تشديد علائم و ايجاد سيكل معيوب مي نمايد. سيندرم روده تحريك پذير درمان جراحي ندارد. هيچگونه گرفتاري خارج روده اي (مثلا استخواني يا كبدي) در اين سندرم وجود ندارد.
از نظر درمان مجموعه ای از اقدامات حمایتی و رژیم غذائی و روان درمانی و دارو درمانی در این بیماران بایستی در نظر گرفته شود.
2 Comments
سلام و درود بر شما
شرکت عسل شهدینه گلها تولید کننده انواع عسل های دارویی و طبیعی ،بره موم (کپسول.عسل بره موم ،پودر بره موم)،ژل رویال ،گرده گل و سایر فراورده های زنبور عسل میباشد.وباتوجه به اثرات بی نظیر بره موم بر روی بیماران سرطانی و التهاب روده و کولیت.آماده همکاری با مراکز طب سنتی و شرکن های دارو سازی میباشد.از توجه جنابعالی متشکرم
شرکت عسل شهدینه گلها:03195022125
سلام ممنون از اطلاع رسانی