عزیزان برای شما اول سنگ کلیه از نظر پزشکی بررسی شده و سپس نظر طب سنتی در مورد آن بیان می شود این کار نه بخاطر مقایسه بلکه بخاطر استفاده بهینه از هر دو علم برای درمان و پیشگیری این بیماری نوشته شده است .
نظر پزشکی در مورد سنگ کلیه:
انواع سنگ های کلیه:
1.سنگ های اگزالات و فسفات کلسیم: حدود 80% سنگ های کلیه، از جنس اگزالات کلسیم هستند و بروز این نوع سنگ کلیه بیشتر در سنین میانسالی است. از جمله علل دیگر، پرکاری تیروئید، افزایش اسید اوریک ادرار، اسیدوز توبولی کلیه، افزایش اگزالات ادرار و افزایش کلسیم ادرار می باشد. درمان اولیه شامل برطرف کردن عامل اصلی است. برای مثال در درمان پرکاری تیروئید، غده ی تیروئید برداشته می شود. در اسیدوز توبولی کلیه، درمان بیکربناتی و پتاسیمی است.
2.سنگ هایSTRUVITE :این سنگ ها از نظر شیوع، بعد از سنگ های کلسیمی هستند که حاوی آمونیوم، فسفات و منیزیم می باشند. در واقع این سنگ ها حدود 15-5% موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. این سنگ ها با عفونت های سیستم ادراری ارتباط دارند، به این علت به آنها سنگ های عفونی گفته می شود. عامل بیماری زایی که عفونت ایجاد می کند، PROTEUS MIRABILIS است. این عامل بیماری زا، یک باکتری حاوی اوره آز است که اوره را می شکند. این آنزیم، اوره را به آمونیاک تبدیل می کند. در نتیجه PH ادرار را قلیایی می نماید. در این محیط قلیایی، STRUVITE رسوب می کند و بزرگ می گردد. معمولاً این سنگ ها با جراحی برداشته می شوند.
3.سنگ های اسید اوریکی: این سنگ ها حدود 4% موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. افزایش دفع اسید اوریک، در اثر اختلال در سوخت و ساز واسطه ای پورین ها رخ می دهد، که در بیماری نقرس دیده می شود. البته ممکن است در اثر بیماری های تحلیل برنده ی دیگر نیز، که سبب شکسته شدن سریع عضلات می شوند، هم به وجود آید.
4.سنگ های سیستئینی: این سنگ ها حدود 1% موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. این بیماری ژنتیکی نسبتاً نادر، در اثر اختلال ژنتیکی در بازجذب کلیوی اسید آمینه ی سیستئین رخ می دهد. لذا این ترکیب در ادرار تجمع می یابد. به این وضعیت، سیستینئوری (وجود سیستئین در ادرار) گفته می شود. علت این اختلال ژنتیکی است. لذا در سنین کودکی بروز می کند و معمولاً سابقه ی خانوادگی نیز دارد. این بیماری یکی از معمول ترین علت های سنگ کلیه در دوران کودکی و قبل از بلوغ است.
علايم شايع
– دورههاي درد شديد و پيچشي (متناوب) به فاصله هر چند دقيقه.
– درد معمولاً ابتدا در ناحيه پشت، درست پايين دندهها، ظاهر ميگردد.
– در طي چند ساعت يا چند روز، ناحيه درد از مسير حركتي سنگ از حالب به طرف كشاله ران پيروي ميكند.
– با دفع سنگ درد بيمار متوقف ميگردد.
– تهوع مكرر دفع مقادير اندك خون در ادرار.
– ادرار ممكن است كدر يا تيره به نظر برسد.
عوامل زمینه ساز بروز سنگ های کلیه:
1.کم تحرکی: کم تحرکی که مثلاً در هنگام بیماری یا ناتوانی رخ می دهد، می تواند سبب برداشت کلسیم بیشتری از استخوان شده ، لذا غلظت کلسیم در ادرار افزایش می یابد.
2. پرکاری تیروئید: پرکاری تیروئید اولیه، سبب افزایش دفع کلسیم می شود. حدود دوسوم افرادی که بیماری غدددرون ریز دارند، مبتلا به سنگ کلیه می شوند. در عین حال این اختلال تنها 5% موارد سنگ های کلسیمی را در بر می گیرد.
3. اسیدوز توبولی کلیه: در اثر نقص در تولید آمونیاک به وسیله ی کلیه،افزایش دفع کلسیم (توسط کلیه) ایجاد می شود.
4.مصرف زیاد نمک : براساس مطالعات، مصرف زیاد نمک سبب افزایش دفع کلسیم درادرار می شود.
5. افزایش کلسیم ادرار با علت ناشناخته : برخی افراد حتی با مصرف رژیم غذایی کم کلسیم، به دلایل ناشناخته روزانه تا 500 میلی گرم کلسیم دفع می کنند.
6.افزایش اگزالات ادرار: حدود نیمی از سنگ های کلسیمی به این ترکیب متصل می شوند. اگزالات به طور طبیعی تنها در چند ماده ی غذایی وجود دارد و دسترسی بدن به اگزالات به میزان جذب و دفع آن بستگی دارد، که در همه ی افراد این نسبت یکسان نیست. مطالعات انجام شده بر روی افراد سالم داوطلب، نشان داده است که در مورد تمام غذاها همچنان که اگزالات غذا افزایش می یابد، دفع اگزالات ادراری به همان نسبت بالا نمی رود. تنها هشت ماده ی غذایی سبب افزایش دفع ادراری اگزالات می شوند. این مواد غذایی شامل: اسفناج، ریواس ، چغندر ، آجیل، شکلات ، چای ، سبوس گندم و توت فرنگی هستند. به طور طبیعی مقدار اسید اگزالیک دفع شده در ادرار، نباید بیشتر از 40-10 میلی گرم در روز باشد تنها 10% این میزان از رژیم غذایی حاصل می شود، بقیه ی آن، حاصل سوخت و ساز داخلی است.
اختلالات گوارشی توام با سوء جذب، معمول ترین علت افزایش دفع ادراری اگزالات می باشند که در بیماری ها یی مانند کرون و سلیاک دیده می شود. زیرا چربی جذب نشده، کلسیم را در روده باند می کند و در نتیجه جذب اگزالات افزایش می یابد.
یک اختلال ژنتیکی نادر نیز باعث افزایش اگزالات در ادرار می شود که در نتیجه سنگ های اگزالات کلسیم عود کننده، ایجاد می شوند که نهایتاً نارسایی کلیه ایجاد می شود. این افراد معمولاً قبل از رسیدن به دهه ی سوم زندگی تلف می شوند.
7. پروتئین حیوانی: رژیم غذایی پر پروتئین همراه با افزایش دفع کلسیم، اگزالات و اورات است. در واقع مصرف زیاد پروتئین حیوانی با بار اسیدی آن (1 میلی اکی والان هیدرژن در هر گرم پروتئین ) سبب افزایش دفع کلسیم می شود. لذا برخی محققان، رژیم های غذایی گیاهی را به افراد مستعد ابتلا به سنگ های کلیه توصیه می کنند.
8.فیبر غذایی: افزایش فیبر غذایی، سبب کاهش عوامل خطر تشکیل سنگ به خصوص سنگ های کلسیمی می شود
عوامل افزايشدهنده خطر
كاهش حجم ادار ناشي از بيآبي يا آب و هواي گرم و خشك، رژيم غذايي نامتناسب (مصرف بيش از حد كلسيم) سابقه خانوادگي سنگ كليه، پركاري پاراتيروئيد، در بستر افتادن طولاني مدت به هر دليل، سوء مصرف الكل
عواقب مورد انتظار
سنگهاي بزرگ معمولاً در كليه مانده و بدون علامتند، هرچند كه ميتوانند به كليه آسيب بزنند.
سنگهاي كوچك به آساني همراه ادرار از طريق حالب دفع ميگردند.
سنگهاي بين اين دو اندازه كه از طرفي قابليت ورود به حالب را داشته و از طرف ديگر به اندازه كافي كوچك نيستند تا عبور آنها از حالب به آساني صورت گيرد باعث ايجاد درد شديد ميگردند.
اين سنگها معمولاً در طي چند روز دفع ميشوند.
چنانچه حركت سنگ متوقف شده و باعث انسداد ادراري گردد، براي پيشگيري از آسيب بيشتر كليه بايد خارج گردد.
عوارض احتمالي
عفونت دستگاه ادراري، آسيب به كليه به طوري كه عمل جراحي را ضروري سازد.عود سنگ
پيشگيري
مصرف روزانه حدود 3 ليتر مايعات و عمدتاً آب خالص، اجتناب از مصرف شير و فرآوردههاي لبني در صورتي كه سنگ كليه از نوع كلسيمي ـ فسفري باشد.
خودداري از شرايطي كه با تعريق بيش از حد همراه است.
درمان پزشکی
آب
اولین و مهمترین جزء درمان تغذیه ای این بیماران، مصرف فراوان آب است. به گونه ای که ادرار رقیق دفع گردد و غلظت مواد تشکیل دهنده ی سنگ در آن کاهش یابد یعنی حجم ادرار دفع شده به 2 لیتر یا بیشتر در روز برسد. برای تولید این مقدار ادرار، باید روزانه 3 – 5/2 لیتر آب نوشیده شود. در یک مطالعه بر روی افراد مبتلا به سنگ کلیه دیده شد، افرادی که روزانه بیش از 2 لیتر مایعات نوشیدند، نسبت به آنهایی که 1 لیتر مایعات نوشیدند، 27% عود مجدد کمتری داشتند و در مطالعه ی دیگری دیده شد، که برزو سنگ کلیه در افرادی که روزانه بیش از 5/2 لیتر مایعات می نوشیدند، 38% کمتر از آنهایی بود که روزانه 4/1 لیتر مایعات می نوشیدند.
درمان تغذیه ای در سنگ های اگزالات کلسیم
اولین و مهمترین جزء درمان تغذیه ای این بیماران، مصرف فراوان آب است. برخلاف گذشته که میزان کلسیم مصرفی کاهش داده می شد، لازم است این بیماران روزانه بیش از 1000 میلی گرم کلسیم مصرف کنند که از منابع خوب کلسیم شیر کم چرب ، ماست ، پنیر و کلم بروکلی است. درحقیقت مصرف رژیم غذایی حاوی کلسیم خیلی کم، سبب دفع ادراری اگزالات می شود که در افراد مستعد، احتمال بروز سنگ کلیه را افزایش می دهد. با مصرف کلسیم فراوان ، کلسیم بیشتری در روده در دسترس است، که با اگزالات ترکیب و آن را به صورت غیر محلول درمی آورد که بدین طریق اگزالات از روده جذب نمی شود.
مورد بعدی، کاهش اگزالات رژیم غذایی است که به خصوص با حذف آن هشت ماده ی غذایی غنی از اگزالات ( اسفناج، ریواس ، چغندر ، آجیل ، شکلات ، چای ، سبوس گندم و توت فرنگی)، تا حد زیادی اگزالات رژیم غذایی کاهش می یابد. یافته ها نشان می دهند که تغییر در دفع کلسیم ادارای نقش مهمتری دارد. مصرف محدود تا متوسط پروتئین حیوانی مانند گوشت ، مرغ، ماهی و تخم مرغ می تواند سبب کاهش دفع کلسیم شود. در برخی مطالعات، مصرف زیاد نمک سبب افزایش دفع ادراری کلسیم شده است، لذا کاهش مصرف سدیم و نمک توصیه می شود. از آن جا که اخیراً رابطه ی دریافت کم پتاسیم در تشکیل سنگ های کلیه از طریق افزایش دفع کلسیم ادراری نشان داده شده است، لذا توصیه می شود این افراد پتاسیم بیشتری دریافت کنند کربوهیدرات های ساده (قند، شکر،شیرینی ها )، دفع کلسیم و اگزالات را افزایش می دهند. براساس مطالعه ی انجام شده بر روی گروهی از افراد مستعد، سنگ های کلیه کلسیمی (با علت ناشناخته)، این افراد پاسخ انسولینی بالا و پایدار به گلوگز پس از وعده ی غذایی داشتند. لذا توصیه می شود مصرف کربوهیدرات های ساده کاهش یابد.
درمان تغذیه ای در سنگ های اسید اوریکی
بیماران مبتلا به سنگ های اسید اوریکی باید آب زیادی مصرف کنند و لازم است با تجویز رژیم غذایی با باقیمانده ی قلیایی، PH ادرار آنها را کمی افزایش داد تا به 5/6 -6 برسد. در صورتی که افزایش اسید اوریک شدید باشد، باید پروتئین تنها در محدوده ی توصیه شده ی RDA مصرف شود و مصرف منابع غذایی حاوی پورین از جمله گوشت ها، عصاره ی گوشت، حبوبات و سایر منابع باید کاهش یابد.
درمان تغذیه ای در سنگ های سیستئینی
این بیماران باید آب فراوانی (بیشتر از 4 لیتر در روز ) بنوشند. اغلب لازم است در طول شب نیز بیدار شده و آب بنوشند. رژیم غذایی با باقیمانده ی قلیایی ، برای افزایش PH ادرار تا 5/7 لازم است. به علاوه برای آنها رژیم غذایی حاوی سیستئین، متیونین و سیستئین کم توصیه می شود. اگر با این موارد سنگ کنترل نشود، پنی سیلامین هم تجویز می شود که اثرات جانبی زیادی دارد.
در مورد سنگ های STRUVITE، درمان تغذیه ای چندان نقشی ندارد و درمان آنها شامل درمان آنتی بیوتیکی و نیز برداشتن سنگ به وسیله جراحی است.
در مجموع، به همه افراد سالم، به خصوص، افراد مستعد بروز سنگ کلیه توصیه می شود، در طول روز به مقدار کافی آب و مایعات مصرف نمایند. افراد مبتلا به سنگ های کلیه نیز حتماً حداقل 2 لیتر آب در طول روز بنوشند و علاوه بر توجه به نکات فوق، برای تنظیم رژیم غذایی برحسب نوع سنگ، با یک متخصص تغذیه مشورت نمایند
اصول كلي
هنگام ادرار كردن از كاغذ صافي يا گاز استفاده كنيد تا دفع سنگ مشخص شود؛ يا داخل يك ظرف شيشهاي ادرار كرده، وجود سنگ را بررسي كرده و در صورت وجود آن را جدا كرده، ادرار را دور بريزيد.
براي مشخص شدن تركيب سنگ، آن را نزد پزشك ببريد.
– بررسهاي تشخيصي ممكن است شامل آزمايش كامل ادرار و كشت ادرار، عكس شكم، سونوگرافي كليه، سيتياسكن، و اُروگرافي وريدي (روشي براي بررسي كليهها و مجاري ادرار با تزريق يك داروي قابل شناسايي توسط اشعه ايكس به داخل جريان خون)
– در صورت وجود سنگ كوچك منفرد بدون عارضه انسداد و عفونت ممكن است به درمان خاصي نياز نباشد.
– در مورد سنگهاي بزرگتري كه خودبهخود دفع نشده و باعث ايجاد عوارض، عفونت يا درد شديد شدهاند اقدامات درماني به منظور حذف آنها لازم است.
روشهاي مختلف درماني در اين زمينه عبارتند از: حل كردن سنگ به طريق شيميايي، در آوردن سنگ با آندوسكوپ، خارج كردن سنگ از طريق پوست، سنگ شكني با كمك امواج ماوراء صورت از خارج بدن [ESWL] ، و به ندرت جراحي باز.
ساير رويكردهاي درماني جديد نيز در دست بررسي است.
– سنگهاي ناشي از بالا بودن ميزان كلسيم بدن ممكن است نيازمند برداشت جراحي بافت پاراتيروييد غيرطبيعي باشند.
داروها
مسكنها داروهاي ضداسپاسم براي شل كردن عضلات حالب و كمك به دفع سنگ بسته به نوع سنگ (سنگهاي حاوي كلسيم، استروايت، سيستيني، اسيداوريكي يا ساير تركيبات) داروهايي به منظور متوقف كردن رشد سنگهاي موجود يا تشكيل سنگهاي جديد ممكن است تجويز شود.
اين نوع درمان مستلزم برنامه طولاني مدت بوده و پايبندي بيمار به اجراي آن در موفقيت آن مهم است.
فعاليت
اگر شما از ابتلاي خود به سنگ كليه مطلع هستيد از موقعيتهايي كه در آنها بروز درد شديد ممكن است خطر آفرين باشد، نظير بالارفتن از نردبان و كار برروي پشتبام يا داربست دوري كنيد.
طي حمله سنگ كليه تا حد امكان به فعاليتهاي طبيعي خود ادامه دهيد.
در بستر نمانيد چرا كه فعاليت به دفع سنگ كمك ميكند.
رژيم غذايي
اگر نوع سنگ كلسيمي يا فسفري باشد، از مصرف فرآوردههاي لبني، شكلات و نارگيل خودداري كنيد.
اگر نوع سنگ فسفاته باشد، رژيم غذايي حاوي اسيدها به اسيدي نگهداشتن مختصر ادرار كمك ميكند.
اگر نوع سنگ، اسيداوريكي يا سيستيني باشد، رژيم غذايي حاوي مواد قليايي به قليايي نگهداشتن مختصر ادرار كمك ميكند.
در مورد همه انواع سنگ، نوشيدن روزانه حداقل 13 ليوان مايعات (و بيشتر از همه آب خالص) ضروري است رژيم غذايي كمچربي و پرفير نيز توصيه ميگردد.
در اين شرايط به پزشك خود مراجعه نماييد اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده تان داراي علايم سنگ كليه باشيد.
– اگر افزايش درجه حرارت تا 3/38 درجه سانتيگراد
– اگر بروز علايم عفونت كليه (سوزش و ناراحتي هنگام ادرار كردن يا احساس مكرر نياز فوري به ادرار كردن)
– اگر دچارعلايم جديد و غيرقابل توجيه شدهايد.
داروهاي تجويزي ممكن است با عوارض جانبي همراه باشند.
نظر طب سنتی :
افرادی که دارای مزاج خشک هستند ( سرد و خشک و یا گرم و خشک ) در این افراد ادرار همیشه غلیظ است و دفع املاح بهمراه مقدار کم آب صورت می گیرد لذا امکان غلیظ شدن ادرار وجود دارد ُ .
ادرار غلیظ در دراز مد,ت سبب رسوب املاح در کلیه و مثانه شده و ایجاد سنگ می نماید .
برخورد با تشکیل سنگ در افراد با مزاج مختلف متفاوت بوده و با توجه به مزاج آنها باید غذایی را به آنها پرهیز و یا توصیه کرد ( تعدیل مزاج با جدول غذایی مزاج فرد مورد نظر) در این صورت پس از درمان شخص دیگر با مراعات غذایی امکان عود بیماری را خیلی کم می کند