مقل:
به فارسی به طور کلی «مقل» ، «خاک مقل» و «مقل ازرق» گفته می شود. (به انگلیسی Bdellium) شیره رزینی است و به عربی قفر و در طب سنتی با نامهای مقل و مقل الیهود نام برده شدهاست. این شیره از درختان خانوادة Burseraceae جنس Commiphora گرفته میشود و انواع مختلفی دارد که معروفترین گونهای است به نام علمی Commiphora mukul (Hook. Ex Stocks) Engl که مقل ارزق از این گونه گرفته میشود.
مزاج مقل طبق نظر حکمای طب سنتی خیلی گرم و خشک است.
تمام انواع مقل از نظر طعم تلخ هستند. نوعی از آن به رنگ مایل به سرخ است که مقل ارزق نامیده میشود. نوع دیگری از آن را که زرد رنگ است و «مقل الیهود» نامیده میشود یهودیها به عنوان بخور معطر استفاده میکنند.
درخت مقل مناطق گرمسیر هندوستان در میسور، دکان، خاندش، سند و بلوچستان میروید.
تمام انواع مقل از نظر طعم تلخ هستند. نوعی از آن به رنگ مایل به سرخ است که مقل ارزق نامیده میشود. نوع دیگری از آن را که زرد رنگ است و «مقل الیهود» نامیده میشود یهودیها به عنوان بخور معطر استفاده میکنند.
توجه :
مقل موجود در بازار دارای آغشته گیهایی به پوست خود درخت و خاشاک میباشد که قبل از مصرف آن در قرابادین باید با حلال حل و صاف و دوباره در حمام ماریه خشک گردد.
ترکیبات شیمیایی
در مقل تجارتی علاوه بر صمغ و رزین در حدود 45/1 درصد اسانس وجود دارد . اسانس روغنی رزین آن دارای میرسن، دی میرسن و پولی میرسن می باشد. ضمناً در صمغ مقداری از انواع قندها و آلدوبیورونیک اسید یافت می شود.
خواص آن
جالی محلل . ملین طبع ادرار و شیر و حیض ، رفع کننده گرمی ادویه مسهل و با تریاقی است و شکننده سنگ کلیه و مسهل بلغم و باز کننده سد ، خوردن او جهت سرفه رطوبتی و گزیدن هوام و گزاز و سیاتیک ( عرق النسا ء) و نقرس و درد گلو ، ضعف کبد ، و دفع کننده گاز و نفخ معده و روده و اخلاط فاسد و تحلیل خون منجمد احشا ء و زیر جلد و بواسیر و تقویت باه ، با سرکه جهت فربهی بدن و ضماد او ملین ورم ها ، درد کلیه و ریاح غلیظ و امراض رحم و مقعد و با آب دهان جهت ورم پلک چشم وباد فتق و با اندک برنج جهت اسقاط بواسیر و دانه بواسیر مضر ریه مصحلش کتیرا مضر جگر مصحلش زعفران ، مقدار مصرف آن ۱۸ نخود است.
یکنوع صمغ برای دود در کلیساها + خشکاندن چرک بلغمی + تنگ کننده دهانه رحم سزارینی با دود دادن و یا اندکی به اندازه یک نخود لیسیدن تا ۲۱ روز ( مقل ارزق به اندازه یک نخود کندردرروی زبان یا با یک لیوان اب قورت بده ( اردش کنی بهتره) یا تا ۱۴ روز+ خشکاندن چرک سینوس + تغییردهنده مزاج سرد و یا میکروبی خانه + خشکاندن عفونت میگرنی+ غلیظ کننده اسپرم های رقیق + ازبین برنده ترشحات بودار رحمی+ کشنده میکروبهای شیرابه خون
ضد درد و خونریزی بواسیر – ضد سردی مزاج – ضد سردی معده – ضد سنگ کلیه – بادشکن – ضد چاقی- ضد سرفه-ضد ورم معده-تسهیل زایمان-ضد عفونت زنانگی(دود دهی با کندر و تاجریزی)-تقویت قوای جنسی.ضد یبوست بسیار قوی بصورت ترکیب با صبر زرد -مصرف خوراکی ترکیب آن با گزنه و روغن زیتون
مصرف محدود به ۳تا۴ روزروزانه ۴گرم
بلغم زادیی(ازخون,شکم,مفاصل)-ریزنده موادآبکی بدن(شیر,خون قائدگی,خلط ریوی و ترشحات واژینال)-افزایش میل جنسی-تسهیل زایمان,تسريع سقط جنین(شیاف واژینال)-رفع ترشحات زنانه(واژینال)-بازکننده دهانه رحم-شیرافزا-قاعده آور-خوردکننده سنگ کلیه-واریکوسل
افعال و خواص (متن اصلی مخزن الادویه):
جالی و محلل و ملین و با قوت تریاقیت، جهت کزاز و درد گلو و سرفه رطوبی کهنه و پاک کردن سینه از اخلاط چسبنده و ربو و ضعف جگر و از بین رفتن ریاح آن و ریاح بواسیر و خون منجمد در احشا و بواسیر و عسر ولادت و احتباس حیض و عرق النساء و نقرس و درد پشت و ادرار بول و حیض و شیر و شکستن سنگ ریزه ها کلیه و گشاد شدن سدد و اسهال بلغم نافع و چون با ادویه مسهله گرم بیامیزند دفع گرمی آن نماید.
مصارف دیگر :در هند از صمغ رزینی آن به عنوان قابض، ضدعفونی کننده، داروی سینهای و برای افزایش نیروی جنسی، غنی کردن خون، بادشکن و قاعده آور استفاده میشود. ضمناً در موارد مارگزیدگی وعقرب گزیدگی نیز کاربرد شفابخشی دارد.
منع مصرف :
کسانی که زخم معده یا اثنی عشر دارند و در صورت انسداد روده از تجویز و مصرف آن خودداری کنند.
مقل برای ریه مضر است و برای رفع عوارض آن باید از کتیرا استفاده کرد. اسراف در خوردن آن برای کبد مضر است و برای رفع عوارض آن باید از زعفران (حدود 4 گرم) استفاده کرد.
در بازار داروی دیگری را به نام «مقل مکی» عرضه می کنند که نباید با مقل ارزق یا به طور کلی مقل اشتباه شود. مقل مکی صمغ نیست بلکه میوة درختی است که قبال خوردن است و درخت و میوه شبیه به خرما می باشد. از نظر طبیعت مقل مکی سردو خشک و قابض است و اسهال را قطع می کند و سیلان خون را هم بند می آورد